Дэлхийн худалдааны тогтолцооны гол тулгуур болох Дэлхийн худалдааны байгууллага (WTO)-ын шинэчлэл ойрын хугацаанд урагшлах боломжгүй болсон талаар олон улсын эх сурвалжууд мэдээлж байна. Гишүүн орнуудын ашиг сонирхлын зөрчил, геополитикийн хурцадмал байдал, эдийн засгийн өрсөлдөөн нэмэгдсэн нь олон жил яригдсан институцийн шинэчлэлийг бодит хэлэлцээрийн түвшинд хүргэхэд саад болжээ.
WTO-гийн удирдлагын түвшинд хийгдсэн дотоод хэлэлцүүлгүүдийн үеэр маргаан шийдвэрлэх механизм, худалдааны шударга өрсөлдөөнийг хангах дүрэм, хөгжиж буй орнуудын статус зэрэг гол асуудлуудаар ойрын хугацаанд нэгдсэн шийдэлд хүрэх боломж хомс байгааг онцолсон байна. Энэ нь дэлхийн худалдаанд тогтсон дүрэм журам суларч, улс орнууд хоёр талын буюу бүс нутгийн хэлэлцээрт илүү найддаг хандлага бэхжих эрсдэл дагуулж байна.
Сүүлийн жилүүдэд АНУ, БНХАУ тэргүүтэй томоохон эдийн засгуудын худалдааны маргаан, хориг арга хэмжээ, татварын бодлого WTO-гийн хүрээнд биш, дангаар болон улс төрийн түвшинд шийдэгдэх болсон нь байгууллагын нөлөөллийг сулруулж буйг шинжээчид анхааруулж байна. Ялангуяа маргаан шийдвэрлэх дээд шатны байгууллага бүрэн хүчин чадлаар ажиллахгүй байгаа нь гишүүн орнуудын итгэлийг алдагдуулжээ.
Хөгжиж буй орнуудын хувьд энэхүү гацаа нь илүү эмзэг нөхцөл байдал үүсгэж байна. Худалдааны маргаанд хамгаалалт сул, том эдийн засгуудтай тэнцүү нөхцөлд өрсөлдөх боломж хязгаарлагдмал хэвээр үлдэх магадлал нэмэгдэж, дэлхийн худалдааны тэгш бус байдал улам гүнзгийрч болзошгүй байна.
Нөгөө талаар зарим улс WTO-гийн шинэчлэл зайлшгүй шаардлагатай ч олон талт хэлэлцээрт хүрэхийн тулд улс төрийн итгэлцэл, харилцан буулт хийх соёл дутагдаж байгааг хүлээн зөвшөөрч байна. Шинжээчдийн үзэж буйгаар, хэрэв ойрын жилүүдэд бодит ахиц гарахгүй бол WTO дэлхийн худалдааны бодлогын “гол тайз” байхаа алдаж, зөвхөн зөвлөлдөх шинжтэй байгууллага болон хувирах эрсдэлтэй.
Дэлхийн эдийн засаг тогтворгүй, нийлүүлэлтийн сүлжээ тасалдах эрсдэл өндөр байгаа энэ үед WTO-гийн шинэчлэл гацсан нь зөвхөн нэг байгууллагын асуудал бус, дэлхий нийтийн худалдаа, үнэ өсөлт, эдийн засгийн өсөлтөд шууд нөлөөлөх стратегийн асуудал хэмээн олон улсын шинжээчид дүгнэж байна.
Сэтгэгдэл бичих