Тус үзэсгэлэнд бидний өвөг дээдсийн үеэс уламжлан хэрэглэгдсээр өнөөг хүрсэн монгол авдар сав, түүний өвөрмөц төрлүүд болох 100 гаруй эд өлгийн зүйлсийг дэлгэн харуулжээ. Монголчууд ‘Амны бэлгээс ашдын бэлгэ’ гэдэг. Монгол айл өрх бүр хүү нь өсч эрийн цээнд хүрэхэд шинэ гэр төхөөрч, авдар савыг нь бэлдэн өмч малыг нь тасалж өгдөг уламжлалтай билээ. Айлын хойморт он цагийн уртыг элээн залрах авдар нь тэр айлын бурхан шүтээнийг дээрээ залж хамаг л өнгөтэй, нандин бүхнийг дотроо агуулах эрхэм сав юм. Ийм ч учраас авдар сав нь айлын гал голомтын нэг адил ариун гэгээн, эрхэм хүндтэй хогшил болдог учиртай.
Нүүдэл суудал хийх цагт ч мөн авдраа тусгайлан тоононы хамтаар тэмээ, тэргэнд ачаалж нүүдэг заншилтай. Монгол авдар нь нүүдлийн ая даахуйц бат бөх, хэв маягийн хувьд том бага янз бүрийн хэмжээтэй байхын сацуу түүний өнгө будаг, хээ хуар, зүмбэр чимэг, зураг дүрслэл нь монголчуудын уламжлалт оюун сэтгэлгээ, урлаг, гоо сайхан, шашин шүтлэг, ертөнцийг үзэх үзлийн талаар цогц ойлголт өгдөг. Нөгөөтэйгүүр, айлын авдраас тухайн өрх, гэр бүлийн гишүүдийн намтар, нутаг хошууны түүх, цаашлаад улс гүрний түүх цадигийг ч тодруулан үзэх боломжтой юм.
Үзэсгэлэнд монголчуудын эртнээс хэрэглэж ирсэн суран үдээстэй дан авдраас эхлээд төрөл бүрийн монгол цоож, цоожны даралт, цүү цуурга, түлхүүрийн гэр, айл өрх, бурхан шүтээн, эд агуурсыг муу бүхнээс хамгаалах билэгдэлтэй модон сийлбэр арслан болон монгол авдар хайрцагны хөгжлийг илтгэх янз бүрийн шүүгээ, үйлний хайрцаг, бурхны ширээ, гуу, торхон, судар номын шогол, хорлын ба дамрын хайрцаг, даллагын сав, аяганы хайрцаг зэргийг дэлгэн харуулжээ. Мөн дархны багажны авдар, авдрын өвөрмөц нэгэн төрөл болох үхэг авдар зэрэг ховор сонин зүйлс ч байна.
Үзэсгэлэнд дэлгэгдсэн авдрууд нь голдуу ХІХ, ХХ зууны эхэн үед хамаатах ба 1960-1980-аад оны үед явуулсан Улсын Төв Музейн хээрийн хайгуул судалгаа, цуглуулга болон ШУА-ийн Түүхийн Хүрээлэнгийн судалгааны ажлын дүнд Увс, Говь-Алтай, Завхан, Архангай, Өвөрхангай, Баянхонгор, Төв, Сүхбаатар, Дорнод, Өмнөговь аймаг, Улаанбаатар хот зэрэг газраас олж цуглуулсан ажээ. 2025.07.07 – 07.29 хооронд Монголйн түүхийн музейд үнэ төлбөргүй үзэгчдийн хүртээл болгож байна.
Discussion about this post